Roller derby is een full-contact sport die gespeeld wordt op rolschaatsen. Er is geen bal, geen puck en geen stick, maar wel rolschaatsen, snelheid en strategie.

De basis

Twee teams spelen tegen elkaar om de meeste punten op een platte, ovale baan. Er zijn twee helften van 30 minuten en deze zijn onderverdeeld in rondes, oftewel “jams” die tot twee minuten kunnen duren. Elk team zet per jam vijf spelers op de baan. Hiervan zijn vier “blockers” en één is de “jammer”. Jammers zijn de aanvallers en zij kunnen als enigen punten scoren. Een jammer scoort één punt per blocker van de tegenstander die die inhaalt.

De blockers spelen aanvallend én verdedigend tegelijk. Ze willen ervoor zorgen dat de jammer van het andere team niet langs hen komt en punten scoort. Tegelijkertijd willen ze ervoor zorgen dat hún jammer wél punten scoort.

Het verloop van een jam

Aan het begin van de jam staan de jammers achter de blockers van beide teams. De blockers vormen samen “de pack”. Op het fluitsignaal proberen de jammers voorbij de pack te komen. De eerste keer dat een jammer langs de pack komt wordt er nog niet gescoord, maar de jammer die als het eerste langs de pack komt, krijgt de “lead-jammer status”. Dat betekent dat die jammer de jam vroegtijdig kan beëindigen. Dit is een tactisch voordeel en kan ervoor zorgen dat de andere jammer geen kans krijgt om punten te scoren. Na het einde van de jam is er 30 seconden de tijd om nieuwe spelers op de track te zetten en begint alles opnieuw.

Spelers mogen lichamelijk contact gebruiken om elkaar te hinderen of uit de weg te krijgen. Niet alles is geoorloofd, zoals het gebruik van onderarmen, onderbenen of hits tegen de rug of het hoofd. Maar: een flinke beuk met een heup of schouder mag wél, wat de sport erg spectaculair maakt.

Scheidsrechters

Om dit alles veilig te laten verlopen zijn er zeven scheidsrechters (op skates). Zij kennen lead status toe, tellen punten én delen penalties uit voor overtredingen. Daarnaast zijn er maximaal 11 non skating officials die het spel draaiende te houden door penalty’s te timen, de klok te beheren en het scorebord bedienen. Officials (met én zonder skates) zijn erg geliefd binnen de roller derby community. Veel skaters helpen graag als official wanneer zij niet zelf spelen, en het is ook een perfecte manier om deel uit te maken van de derby community zonder zelf te spelen.

De regels

We spelen volgens de regels van de Women’s Flat Track Derby Association (WFTDA). De regels kun je (in het Engels) lezen op de WFTDA website.

De geschiedenis

Roller Derby is in de huidige vorm vrij nieuw, maar de sport heeft een hele lange geschiedenis. De oorsprong ligt in de jaren 30 van de vorige eeuw. Laat 19e eeuw werd rolschaatsen gigantisch populair in de Verenigde Staten. Er werden skatewedstrijden gehouden die soms zo lang door gingen dat er zelfs deelnemers aan zijn gestorven. Deze events werden in 1922 (the) roller derby genoemd.

In de jaren 30 wilde Leo Seltzer publiek trekken (en geld verdienen) met goedkoop entertainment. In eerste instantie had hij dansmarathons georganiseerd die hij walkathons noemde. In 1935 werd dit minder populair, dus bedacht hij een nieuw concept: de transcontinentale roller derby competitie. In eerste instantie wat dit, net als de walkathons, een uithoudingsstrijd waarbij deelnemers eindeloos rondjes reden over een baan (een soort wielerbaan). Al snel realiseerde Seltzer dat het kijken naar mensen die rondjes reden leuk was, maar het publiek werd pas écht wild als er mensen tegen elkaar aan knalden. Dus bedacht hij regels om die botsingen in de hand te werken.

Dit spel groeide en er waren diverse bekende skaters en teams – zowel mannen als vrouwen. In de jaren ’50 haakte het publiek helaas af. Er zijn verschillende pogingen geweest om de sport weer op te pakken: in de jaren 80 en 90 zijn er pogingen geweest gedramatiseerde wedstrijden uit te zenden op TV. Deze versies van het spel leken meer op theater en showworstelen met gevechten, nepbloed en een vijver met alligators in het midden van de baan (ja, echt).

Hedendaags roller derby heeft haar revival te danken aan een groep vrouwen uit Austin, Texas in 2000. In eerste instantie werd er gespeeld op een baan die plat op de vloer lag, omdat de ‘banked track’ (denk: wielerbaan, maar kleiner) moeilijk te bekostigen was. Later werd ook het banked track roller derby weer opgestart door andere groepen vrouwen. In de zes jaar die volgden werden er zo’n 135 verenigingen opgericht voor en door vrouwelijke skaters. In 2007 is ook de Men’s Roller Derby Association (MRDA) opgericht, nadat ook mannen begonnen te spelen.

Vandaag de dag is roller derby een sport waar de focus ligt op atletische aspecten en inclusiviteit en niet meer het laten zien van een show. Roller derby is in principe nog steeds een amateursport met verenigingen die door de spelers zelf gerund worden. Er zijn (nationale) teams, WK’s, skaters met sponsordeals én er zijn skaters die rond kunnen komen van derby gerelateerde dingen, maar in principe zijn er geen professionele teams en skaters.